Psorijaza je imuno posredovana bolest koja uzrokuje da se na koži pojave crvene, ljuskaste mrlje.
Psorijaza obično pogađa spoljašnje strane laktova i kolena, mada se može pojaviti na bilo kom delu tela. Psorijaza je povezana sa drugim ozbiljnim zdravstvenim stanjima, kao što su dijabetes, srčane bolesti i depresija.
Ako razvijete osip koji ne prestaje sa lekovima bez recepta, razmislite o tome da se obratite lekaru.
Kako mogu dobiti psorijazu?
Iako naučnici ne znaju šta tačno uzrokuje psorijazu, znamo da imunološki sistem i genetika igraju glavnu ulogu u njegovom razvoju. Obično nešto pokreće psorijazu da se rasplamsa. Ćelije kože kod osoba sa psorijazom rastu nenormalno velikom brzinom, što uzrokuje nagomilavanje lezija na psorijazi.
Psorijaza se često razvija između 15 i 35 godina, ali može se razviti u bilo kojem uzrastu. Otprilike 10 do 15 procenata obolelih od psorijaze dobija ga pre navršenih 10 godina. Muškarci i žene razvijaju psorijazu podjednako.
Psorijaza nije zarazna. To nije nešto što možete “uhvatiti” ili to što drugi mogu uhvatiti od vas. Lezije psorijaze nisu zarazne.
Kako se dijagnostikuje psorijaza?
Ne postoje posebni testovi krvi ili alati za dijagnozu psorijaze. Dermatolog (lekar koji je specijalizovan za kožne bolesti) ili drugi zdravstveni radnik obično pregleda obolelu kožu i utvrdi da li je u pitanju psorijaza.
Vaš lekar može uzeti deo zahvaćene kože (biopsiju) i pregledati je pod mikroskopom. Kada je biopsirana, koža na psorijazi izgleda gušća u poređenju sa kožom koja ima ekcem.
Vaš lekar će takođe želeti da sazna o vašoj porodičnoj istoriji. Otprilike jedna trećina obolelih od psorijaze ima člana porodice sa tom bolešću.
Koju vrstu psorijaze imam?
Postoji pet vrsta psorijaze. Saznanje više o vašoj vrsti psorijaze pomoći će vam da odredite najbolji tretman za vas.
Plak psorijaza (psorasis vulgaris) zahvata oko 80% od ukupno obolelih osoba, što je čini najčešćim vidom psorijaze. Karakterišu je crvene lezije koje su obično natečene zbog upale, a pretežno propraćene sa slojem srebrnih ljuspica na koži. Najčešće zahvaćena mesta su oko kolena i laktova, temena i donjeg dela leđa.
Gutatna psorijaza prepoznatljiva je po gutatnim lezijama, odnosno malim crvenim mrljama na telu ili udovima. One obično nisu tako natečene poput lezija kod prethodnog oblika psorijaznog oboljenja. Prvi put se javlja u detinjstvu i adolescenciji, te nije isključivo da bude iznenadna.
Inverzna psorijaza – glavna razlika je što ovdje lezije više nisu grube i suve, već glatke i sjajne. Stacionirane su pretežno na mestima pogodnim za znojenje – u kožnim naborima i osetljivim područjima poput pazuha, prepone, ispod grudi ili zadnjice.
Gnojna psorijaza je jako neprijatan i neugodan oblik psorijaze. Zahvata starije osobe, a karakterišu ga gnojni beli plikovi oko kojih se koža crveni. Bitno je naglasiti da oni nisu zarazni jer se sastoje od belih krvnih zrnaca i nisu virusne prirode.
Eritrodermična psorijaza je jedna od najtežih vrsta ove dermoze. Kako joj je glavna odlika upalni proces kože, posedice su jak bol i konstantna neugoudnost. Jako crvenilo iritira kožu i dovodi je do ljušćenja u velikim količinama, što stvara osjećaj “struganja” dermisa.
Osobe sa eritrodermičnom psorijazom trebale bi odmah potražiti lekara. Ovaj oblik psorijaze može biti opasan po život.
Gdje se pojavljuje psorijaza?
Psorijaza se može pojaviti bilo gdje – na kapcima, ušima, ustima i usnama, nabora kože, ruku i nogu i noktiju. Koža na svakom od ovih mesta je različita i zahteva različite tretmane.
Svetlosna terapija ili topikalni tretmani se često koriste kada je psorijaza ograničena na određeni deo tela. Međutim, lekari mogu propisati oralne ili injekcijske lekove ako je psorijaza raširena ili uveliko utiče na vaš život. Dostupni su efikasni tretmani bez obzira na to gde se nalazi vaša psorijaza.
Vlasište
Psorijaza vlasišta može biti vrlo blaga, s blagim, finim skaliranjem. Može biti i vrlo ozbiljna s gustim, zgužvanim plakovima koji prekrivaju celo vlasište. Psorijaza se može proširiti i izvan linije dlake na čelu, zadnjem delu vrata i oko ušiju.
Lice
Psorijaza lica najčešće pogađa obrve, kožu između nosa i gornje usne, gornjeg čela i dlake. Psorijazu na licu i oko njega treba pažljivo tretirati, jer je koža ovdje osetljiva.
Ruke, stopala i nokti
Brzo i pažljivo tretirajte iznenadne bljeskove psorijaze na rukama i nogama. U nekim slučajevima pojava pukotina, plikova i oteklina prate rane. Promene noktiju javljaju se kod do 50 posto osoba s psorijazom i najmanje 80 posto ljudi s psorijatičnim artritisom.
Genitalna psorijaza
Najčešća vrsta psorijaze u genitalnom delu je inverzna psorijaza, ali drugi se oblici psorijaze mogu pojaviti na genitalijama, posebno kod muškaraca. Genitalna psorijaza zahtijeva pažljivo lečenje i negu.
Nabori kože
Inverzna psorijaza može se javiti na pregibu kože poput pazuha i ispod grudi. Ovaj oblik psorijaze često se iritira trljanjem i znojenjem.
Koliko je ozbiljna moja psorijaza?
Psorijaza može biti blaga, umerena ili jaka. Vaše mogućnosti lečenja mogu zavisiti od toga koliko je velika psorijaza. Ozbiljnost se temelji na tome koliko je vaše telo zahvaćeno psorijazom. Čitava ruka (dlan, prsti i palac) jednaka je oko 1 posto površine vašeg tela.
Međutim, težina psorijaze meri se i načinom na koji psorijaza utiče na kvalitet života osobe. Na primer, psorijaza može imati ozbiljan uticaj na svakodnevne aktivnosti, čak i ako uključuje malo područje, poput dlanova ruku ili stopala.
Lokalni tretmani, poput hidratantnih sredstava, kreme i šampona bez recepta, obično se koriste za blagu psorijazu. Lečenje umerene do teške psorijaze obično uključuje kombinaciju strategija lečenja. Pored lokalnog tretmana, vaš lekar može propisati i fototerapiju (poznatu i kao svetlosna terapija). Vaš lekar može takođe propisati sistemske lekove, uključujući biološke i lekove.
Da li ću razviti psorijatični artritis?
Oko 11 posto onih kojima je dijagnostifikovana psorijaza dijagnostifikovan je i psorijatični artritis. Međutim, otprilike 30 posto ljudi koji imaju psorijazu na kraju će razviti psorijatični artritis.
Psorijatični artritis često može biti nedijagnostifikovan, posebno u blažim oblicima. Međutim, važno je rano lečiti psorijatični artritis kako biste izbegli trajno oštećenje zglobova.
Psorijaza kod dece
Svake godine otprilike 20 000 dece mlađe od 10 godina dijagnostikuje psorijazu. Ponekad se pogrešno dijagnostikuje jer se meša sa drugim kožnim bolestima. Simptomi uključuju gnojenje i uklanjanje boje nokta, ozbiljno ljuštenje vlasišta, pelenski dermatitis ili plakove slične onima kod psorijaze odraslih. Psorijaza kod novorođenčadi je neuobičajena, ali se javlja. Samo pažljivo posmatranje može utvrditi da li novorođenče ima bolest.
Ako jedan roditelj ima bolest, postoji 10% šanse da se dete zarazi. Ako oba roditelja imaju psorijazu, šansa se povećava na 50 procenata. Niko ne može predvideti ko će dobiti psorijazu. Naučnici sada veruju da najmanje 10 procenata opšte populacije nasleđuje jedan ili više gena koji stvaraju predispoziciju za psorijazu. Međutim, samo 2 do 3 procenta stanovništva razvije bolest.
Neki mladi ljudi prijavljuju pojavu psorijaze nakon infekcije. Jedna trećina do polovine mladih ljudi sa psorijazom može doživeti pojavljivanje dve do šest nedelja nakon upale ušiju, upale grla, bronhitisa ili respiratorne infekcije. Oblasti koje su povređene, povremeno su mesta psorijaze, poznata i kao fenomen Koebner. Međutim, ne svi koji imaju psorijazu razvijaju je na mestu povrede.
